Peche Czesław Franciszek, krypt. C. P. (1892–1942), ekonomista, dyrektor departamentu w Min. Przemysłu i Handlu. Ur. 21 III w Rudnikach w pow. wieluńskim, był jednym z pięciorga dzieci Józefa Wincentego, kierownika poczty, i Florentyny z Reszkowskich. W r. 1904 P. wstąpił do progimnazjum w Pińczowie, które ukończył w r. 1908. Kształcił się później kolejno w Kielcach, Częstochowie i Piotrkowie, gdzie w r. 1912 otrzymał maturę w rządowym gimnazjum filologicznym. W czasie nauki szkolnej dorabiał korepetycjami. W r. 1912 zapisał się na uniwersytet w Kazaniu, ale ze względu na trudności finansowe przeniósł się w t. r. na Wydział Prawa Uniw. Warsz. I tu jednak studia przerwał i podjął pracę korepetytora u dzieci Adama Zamoyskiego z Kozłówki, z którymi przez rok przebywał we Francji. Po powrocie ponownie studiował i do r. 1915 zaliczył sześć semestrów. W r. 1915/16 pracował w Warszawie jako nauczyciel w gimnazjum Stefana Żuchowskiego, w r. 1916/17 wykładał język polski w gimnazjum Chmielowskiego oraz historię w żeńskim gimnazjum Janowej Popławskiej. W grudniu 1917 wznowił studia na Uniw. Warsz. (dyplom magistra na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniw. Warsz. uzyskał 26 X 1925). W l. 1917/18 i 1918/19 był nauczycielem języka polskiego i literatury w Łowiczu, tam też prowadził zajęcia w seminarium dla nauczycieli ludowych. Od 1 IX 1919 zaczął pracować w Min. Przemysłu i Handlu (MPiH). Tu kolejno był nieetatowym urzędnikiem (do 31 III 1920), starszym referentem (do 9 XI 1926 z przerwą od lipca do listopada 1920, kiedy w czasie wojny polsko-radzieckiej służył w WP), kierownikiem sekretariatu ministra (do 13 III 1931), p. o. kierownika Biura Inspekcji Przedsiębiorstw Państwowych (do 15 X 1931) i następnie p. o. dyrektora i dyrektorem Departamentu Górniczo-Hutniczego MPiH. W gestii tego departamentu znajdowały się zarówno sprawy administracji górniczej (nadzór nad urzędami i wyższymi urzędami górniczymi), jak i ogólna polityka państwa wobec górnictwa (w tym przemysłu naftowego) i hutnictwa oraz zarząd państwowych przedsiębiorstw górniczych i hutniczych.
Szczególnie duże znaczenie miał osobisty udział P-ego w realizacji polityki państwa wobec karteli naftowego i węglowego. P. stał na stanowisku, że organizacje kartelowe winny być wykorzystywane przez państwo dla realizacji rządowej polityki gospodarczej (np. artykuł Kartele – czy przeciw kartelom?, „Polska Gosp.” 1932 z. 36). W początku 1932 brał udział w rokowaniach o przedłużenie umowy kartelowej w przemyśle węglowym. W t. r. uczestniczył jako mediator z ramienia MPiH w organizacji syndykatu przemysłu naftowego. Wobec trudności w osiągnięciu pozytywnych wyników P. wystąpił z inicjatywą wydania przez Sejm ustawy, pozwalającej na przymusowe zorganizowanie przemysłu naftowego. Uzyskanie takiego pełnomocnictwa uważał za konieczność państwową. Ustawa ukazała się 18 III 1932. W wyniku obawy prywatnych przedsiębiorców naftowych przed przymusową kartelizacją P-mu udało się, w drodze mediacji i częściowego arbitrażu, doprowadzić do porozumienia między Syndykatem Przemysłu Naftowego i Syndykatem Producentów Ropy. W lipcu t. r., w drodze mediacji, o którą prosili go przedsiębiorcy naftowi, doprowadził do utworzenia nowego Syndykatu Przemysłu Naftowego. Był też arbitrem w sporach między członkami Ogólnopolskiej Konwencji Węglowej. W l. 1934–7 brał udział w rokowaniach międzynarodowych dotyczących eksportu węgla polskiego. W r. 1936 uczestniczył w przejęciu przez państwo niektórych niemieckich zakładów górniczo-hutniczych na Górnym Śląsku. Na wiosnę 1937 przewodniczył podkomisji surowców hutniczych w MPiH, której celem było opracowanie programu rozbudowy hutnictwa. W maju t. r. został powołany na członka Komisji Hutniczej, która miała przedstawić projekt zreformowania i unormowania stosunków w hutnictwie polskim. Z ramienia MPiH P. był delegowany do Rady Nadzorczej «Polminu» oraz od r. 1936 na delegata rządowego do Wspólnoty Interesów Górniczo-Hutniczych S. A. W r. 1938 przez pół roku P. pozostawał w MPiH w stanie nieczynnym. Łączyło się to z niechętnym ustosunkowaniem się do niego ówczesnej «góry» sanacyjnej oraz atakami podejmowanymi m. in. przez oenerowski dziennik „ABC”. Podłoża tej niechęci wobec P-ego nie udało się wyjaśnić. Na jesieni 1938 przeszedł P. na emeryturę, przy czym otrzymał wysokie odznaczenie państwowe. Po krótkim czasie objął stanowisko prezesa zarządu Zakładów Samochodowych Wspólnoty Interesów S. A. Przedsiębiorstwo to posiadało montownię samochodów w Łagiewnikach i zamierzało budować fabrykę w Radomiu, która miała produkować samochody osobowe DKW i ciężarowe Henschel na podstawie umowy licencyjnej. Wszedł także do Rady Nadzorczej Wspólnoty Interesów Górniczo-Hutniczych S. A. w Katowicach.
P. był jednym z współzałożycieli i w l. 1921–38 redaktorem naczelnym (początkowo razem z Władysławem Gieysztorem) oficjalnego organu resortów gospodarczych – tygodnika „Przemysł i Handel” (od r. 1930 wydawanego pod tytułem „Polska Gospodarcza”). W piśmie zamieścił wiele interesujących artykułów, dotyczących różnych problemów gospodarki polskiej i światowej; pisywał też artykuły wstępne. Brał udział w wydawaniu „The Polish Economist”, który był nieformalnym obcojęzycznym organem resortów gospodarczych. Poza tym P. ogłaszał artykuły w innych pismach (np. w „Zrębie” w r. 1931) oraz w wydawnictwach zbiorowych, np. Rozwój przemysłu w Polsce (w: „Pięć lat na froncie gospodarczym”, T. I., W. 1931, oraz w tygodniku „Polska Gospodarcza” 1931 z. 22 i osobno W. 1931), Polskie ustawodawstwo gospodarcze (w: „Przemysł i Handel 1918–1928”, W. 1928 i osobno W. 1928). Redagował wydawnictwa: „Kronika o Polskim Morzu. Dzieje walk i zwycięstw” (W. 1930) – gdzie napisał słowo wstępne – wspomniane „Przemysł i Handel 1918–1928” (W. 1928), „Taryfa celna z dn. 23 VIII 1932” (W. 1932, to samo po francusku), „Taryfa celna przywozowa i wywozowa z wyjaśnieniami i uzupełnieniami” (W. 1934), „Przemysł ludowy” (W. 1938), „Chałupnictwo” (W. 1939). Za zasługi dla górnictwa Akademia Górnicza w Krakowie nadała P-mu w listopadzie 1935 doktorat honoris causa.
P. w okresie międzywojennym nie był związany z żadnym ugrupowaniem politycznym (m. in. odmówił wstąpienia do Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem). Społecznie działał w stowarzyszeniu popierającym Operę Warszawską. Z zamiłowaniem grał na skrzypcach; pisywał wiersze w duchu młodopolskim, ale ich nie publikował. We wrześniu 1939 ewakuował się na wschód, ale 20 X 1939 powrócił do Warszawy. Uczestniczył w działalności konspiracyjnej. O jego pracy w konspiracji brak konkretnych informacji, wiadomo jedynie, że związany był z byłym ministrem Antonim Olszewskim. Aresztowany przez Niemców nocą z 28 na 29 IV 1942 pod zarzutem odniemczania przedsiębiorstw na Górnym Śląsku w latach trzydziestych i osadzony na Pawiaku, został rozstrzelany 28 V t. r. w Magdalence. Po ekshumacji (5 VII 1946) zwłoki pochowano na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. P. był odznaczony: Orderem Polonia Restituta III i IV kl. i Orderem Korony Belgijskiej III kl.
P. ożeniony był (od 21 XII 1920) z Anną Marią z Seidlerów (14 VII 1896 – 4 IX 1967), która przed drugą wojną światową występowała jako śpiewaczka, a po wojnie pracowała w Centrali Zbytu Węgla w Katowicach, następnie w Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. W małżeństwie tym miał syna Tadeusza, profesora Szkoły Głównej Planowania i Statystyki.
Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Who’s who in Central and East-Europe 1933/34, Zurich 1935; toż, 1935/6, Zurich 1937; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci 1939–1944, Wyd. 2., W. 1970; [Borkowski T.] Rasimowski T., Szkice o węglu, W. 1936; Drozdowski M., Polityka gospodarcza rządu polskiego 1936–1939, W. 1963; Od redakcji, „Polska Gospodarcza” 1939 s. 19; Organizacja przemysłu naftowego, tamże 1932 s. 820–1, 846–7, 913–14; – Hutnictwo żelazne w Polsce. Sprawozdanie Komisji Hutniczej przedstawione p. ministrowi przemysłu i handlu A. Romanowi w grudniu 1937, W. 1937 s. 4, 12, 121; Ivánka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964; – AAN: Prezydium Rady Min. karty kwalifikacyjne pracowników MPiH; Arch. Uniw. Warsz.: Akta studenckie P-go (fot.); – Informacje syna Tadeusza Peche.
Zbigniew Landau